Kadınların Yolculuğu – 2

KADINLARIN MAHREMSİZ OLARAK YOLA ÇIKMASI

Mahremsiz bir kadının bazen görev gereği, bazen de gezmek amacıyla tek başına veya hanımlardan oluşan bir grupla, sefer müddeti ve mesafesinde şehirlerarası yolculuklara çıkmasını; yolculuk ve yol güvenliği başlıkları altında incelemek uygun olacaktır.

A- YOLCULUK

Allah Teâlâ, bazı sebeplerle yolculuk yapmayı emretmektedir. Bunlar:

1- Kültür amaçlı yolculuk:

أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ

“(Kafirlik edenler) Yeryüzünü gezip dolaşmadılar mı ki kendisiyle doğru bağlantı kuracakları kalpleri, dinleyecekleri kulakları oluşsun! Şu bir gerçek ki, gözler kör olmaz ama göğüslerdeki kalpler kör olur.”  (Hac 22/46)

2- Bilim ve araştırma amaçlı yolculuk

قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

“De ki: “Yeryüzünde dolaşın da Allah’ın yaratmaya nasıl başladığına bir bakın!” Sonra Allah, yaratmayı son kez yapacaktır. Allah her şeye bir ölçü koyar.”(Ankebut 29/20)

3- Dinler tarihi amaçlı yolculuk

وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ

“Kulluğu Allah’a yapın ve tağutlardan uzak durun!” desinler diye her ümmete bir elçi gönderdik. Onların içinden, Allah’ın yoluna kabul ettiği kimseler de oldu, sapıklığı hak etmiş olanlar da. Yeryüzünü gezip dolaşın da yalana sarılanların sonunun nasıl olduğuna bir bakın.”  (Nahl 16/36)

4- İbadet amaçlı yolculuk

Hac ibadeti ile ilgili olarak Allah Teâlâ şöyle buyurur:

“Bir yolunu bulup gidebilenlerin, o Beyt’te (Kâbe’de) hac yapması, Allah’ın insanlar üzerindeki hakkıdır.” (Ali İmran 3/97)

“Yoluna gücü yeten” ifadesi hem yol güvenliğini, hem sağlığı hem de maddi imkânı içine alır. İbadet şahsi olduğundan kimin gücü yeterse hacca o gider.

B- YOL GÜVENLİĞİ

Şu ayetler bize, yolcunun en çok ülfete, yani gıda ve güvene ihtiyacı olduğunu gösterir:

“Kureyşliler; ülfet/sıcak ilgi gördükleri için,

sıcak ilgiyi, kış ve yaz yolculuklarında da gördükleri için

bu Beyt’in (Kâbe’nin) Sahibine kulluk etsinler!

Onlara yiyecek verip aç bırakmayan, korkudan emin kılan Sahiplerine!..”.  (Kureyş Suresi)

Ülfet, bir şeyi bir şeye katma, ((انضمام الشيء إلى الشيء Mekayis’l-Luğa)) sayıyı bine tamamlama ve ünsiyet yani tedirgin olmama ((Lisan’ul-arab)) anlamlarına gelir.

Sefer diye tercüme edilen kelime rihle’dir. Rihle, yolculuktaki yürüyüş ((يدلُّ على مُضيٍّ في سفَر)) ve yükü yükleyip yola çıkma ((Es-sıhah)) anlamlarına gelir. Son ayete göre ülfet, yeterli gıdaya ve güvenliğe sahip olmaktır.

Şu ayet de yolculuktaki güvenliğe dikkat çekmektedir:

وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا قُرًى ظَاهِرَةً وَقَدَّرْنَا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيهَا لَيَالِيَ وَأَيَّامًا آمِنِينَ

“Onlarla bolluk ve bereket verdiğimiz ülkeler arasında peş peşe sıralanmış yerleşim yerleri oluşturmuş ve yolculuğa uygun hale getirmiştik. ((Ayette geçen قَدَّرْنَا kelimesinin mastarı olan takdir (التقدير) güç verme anlamındadır. Râgıb el-İsfahânî, Allah’ın varlıklara ilişkin takdirinin iki anlama geldiğini söyler. Biri güç vermesi, diğeri de verdiği karar gereği varlıkları belli bir ölçü ve şekle göre oluşturmasıdır. Ayette geçen قَدَّرْنَا فِيهَا السَّيْرَ ifadesine ve yolculuğa uygun hale getirmiştik anlamı vermemiz bundandır.)) Oralarda yapılacak yolculuğun ölçüsünü de koyduk. “Geceler ve günler boyunca güven içinde yolculuk yapın!” (dedik.)” (Sebe 34/18)  Ayrıca güvenlikle ilgili şu ayet aşağıdaki hadisleri de desteklemektedir. İlgili ayet şöyledir.

 “Allah yolunda harcama yapın da kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın.  Güzel davranın. Allah güzel davrananları sever.” (Bakara2/195)

Ayetlerde kadın erkek ayırımı yoktur. Yolculukta gıda ve güvenlik, herkesin ihtiyacıdır. Yola çıkmadan gıda ihtiyacı sağlanabilir. Ama güvenliğin sağlanması başka sebeplere bağlıdır.

Kadının güvenliğe olan ihtiyacı erkekten fazladır. Onların mahremsiz yolculuğa çıkmasını yasaklayan sahih hadisler, bir bütün halinde incelenirse asıl vurgunun güvenliğe olduğu görülür. Çünkü bazı hadisler kadının; bir gün bir gece, iki gün iki gece veya üç gün üç gece sürecek bir yolculuğa; bazısı da zaman kaydı koymadan her türlü yolculuğa mahremsiz çıkmasını yasaklar. Ama Nebimiz, bir kadının, yanında mahrem olmadan, tek başına yolculuğa çıkabileceği günlerin geleceğini de müjdelemiştir. İlgili hadisler şunlardır:

  1. Kadının bir gün, bir gece mahremsiz yolculuğunu yasaklayan hadis:

Ebu Hureyre radıyallâhu anh anlatıyor: Nebi aleyhisselam buyurdular ki:

“Allaha ve ahiret gününe inanan bir kadının, bir gün bir gece sürecek bir mesafeye, yanında bir mahremi olmadan gitmesi helâl değildir.” ((Buhârî, Taksîru’s-Salât 4; Müslim, Hacc 419, 422, (1339); Muvatta, İsti’zân 37; Ebu Dâvud, Menâsik 2; Tirmizî, Radâ 15.))

  1. Kadının iki gün, iki gece mahremsiz yolculuğunu yasaklayan hadis:

Ebu Saîd el-Hudrî, Allah’ın Elçisi’nden şunu işittiğini söylemiştir:

“Yanında kocası veya mahremi olmayan kadın, iki günlük mesafeye yolculuk yapmasın.” ((Buhari, Muhsar, 37; Müslim, Hacc, 415, 416 (827)))

  1. Kadının üç gün, üç gece mahremsiz yolculuğunu yasaklayan hadis:

Abdullah İbn Ömer’in (r.a) rivayetine göre Allah’ın Elçisi aleyhisselam şöyle demiştir:

“Bir kadın, yanında kendisine nikâh düşmeyen bir mahremi bulunmaksızın üç günlük bir yolculuğa çıkamaz.” (( Buhârî, Taksîru’s-Salât 4; Müslim 413 (1338)))

  1. Kadının her türlü yolculuğa mahremsiz çıkmasını yasaklayan hadis:

Abdullah İbn Abbas’ın rivayetine göre Allah’ın Elçisi aleyhisselam şöyle demiştir:

“Hiçbir kadın yanında bir mahremi olmadan yola çıkmasın; kadının mahremi yoksa yanına hiçbir erkek girmesin”.

Resul’un bu uyarısı üzerine sahâbîlerden biri kalkarak şöyle dedi:

“Ey Allah’ın Elçisi! Ben şu ve şu askerlerle savaşa gitmek istiyorum; eşim de hacca gitmek istiyor?

Allah’ın Elçisi şöyle dedi:

“Sen de eşinle beraber git!” ((Buhari Muhsar, 37; Müslim, 424 (1341)))

  1. Kadının mahremsiz yolculuğa çıkabileceği müjdesi

Adiy b. Hâtim radıyallahu anh şöyle demiştir: Allah’ın Elçisi’nin yanında idim, bir adam gelip fa­kirlikten şikâyet etti. Sonra başka biri geldi eşkıyanın yol kesmesinden şikâyet etti. Allah’ın Elçisi aleyhisselam dedi ki:

– “Adiyy Sen Hîre’yi gördün mü?”

– Hayır, görmedim, fakat orası hakkında, bilgim var.

– “Eğer ömrün olur da yaşarsan hevdeci içinde bir kadının Hîre’den hareket edip Allah’tan başka hiç kimseden korkmadan tâ Ka’be’yi tavaf edeceğini göreceksin” dedi.

Ben buna şaşırarak kendi kendime: Beldelerde fitne ve fesâd ateşini tutuşturmuş olan o Tayy kabilesinin eşkıyası nerede olacak ki dedim…

Adiyy sözlerine şöyle devam etti: Ben Hîre’den hevdeci içinde yolculuğa çıkıp, Allah’tan başka hiç kimseden korkmayarak Kâbe’yi tavaf eden kadını gördüm… (Buhari, Menakıb, 25)

Hîre: Bugün Irak’ın Necef iline bağlı bir kaza merkezi olup Kûfe’nin 5 km. güneyinde ve Küfe ile Havernak arasında bulunan Kinîdre höyüğünün güneydoğusunda, Fı­rat nehri kenarında yer alan geniş bir ova­da kurulmuştu. ((Hüseyin Ali ed-Dakûkî, “Hîre”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c: 18, s: 122))

  1. Kadınların yolculuğu ile ilgili sahabe uygulaması:

Ömer İbnu’l-Hattâb radıyallahu anh, yaptığı son haccında Nebimiz eşlerine izin vermiş ve Osmân İbn Affân ile Abdurrahmân İbn Avf’ı onlarla birlikte göndermişti. Bu sahabilerin onların mahremi olmadığı malumdur.

SONUÇ:

Yukarıdaki ayetler ve hadisler açıkça gösteriyor ki, güvenlik sağlandığı takdirde mahremsiz bir kadın, ister görevi gereği olsun, ister gezmek, görmek veya ibadet amacıyla olsun tek başına veya kadınlardan oluşan bir grupla yolculuğa çıkabilir.

Prof. Dr. Abdulaziz BAYINDIR